Bracia Muzułmanie na ławie oskarżonych

Z dru­giej strony, nie należy wyol­brzy­miać róż­nic mię­dzy Tur­kami i Ara­bami. Tych ostat­nich nie można trak­to­wać jako jed­no­rod­nej masy. Bada­nia opi­nii publicz­nej pro­wa­dzone nad Bos­fo­rem i w kra­jach arab­skich poka­zują duże róż­nice wewnętrzne wśród Ara­bów i bar­dzo duże podo­bień­stwo men­tal­no­ści, np. Libań­czy­ków muzuł­ma­nów czy Tune­zyj­czy­ków do Tur­ków. Róż­nice mię­dzy Tur­kami i Syryj­czy­kami czy Maro­kań­czy­kami także nie są olbrzy­mie. Choć „kema­li­stow­ska”, rygo­ry­stycz­nie świecka i auto­ry­tarna repu­blika turecka nie może stać się wzo­rem dla Ara­bów, nie ozna­cza to bynaj­mniej, że Tur­cja nie może być dla nich inspi­ra­cją. Taką rolę mogą ode­grać głę­bo­kie reformy demo­kra­ty­za­cyjne doko­nane w Tur­cji przez rząd Erdo­gana w ramach pro­cesu inte­gra­cji euro­pej­skiej. To dzięki nim Tur­cja zde­cy­do­wa­nie wyprze­dziła w ostat­niej deka­dzie świat arab­ski pod wzglę­dem zakresu wol­no­ści. Nato­miast znaczna część tych reform doty­czą­cych praw mniej­szo­ści, kobiet czy wol­no­ści słowa mogłaby zostać zaadap­to­wana w świe­cie arab­skim. Jed­nak, poten­cjał oddzia­ły­wa­nia Tur­cji na pań­stwa arab­skie zależy w dużym stop­niu od zakoń­cze­nia pro­cesu budowy nad Bos­fo­rem demo­kra­cji libe­ral­nej z praw­dzi­wego zda­rze­nia. Reali­za­cji pozy­tyw­nego sce­na­riu­sza bar­dzo pomo­głaby reak­ty­wa­cja turec­kiego pro­cesu inte­gra­cji europejskiej.

Pod­czas rewo­lu­cji oraz po jej zakoń­cze­niu Bra­cia nie wysu­wali haseł reli­gij­nych, czę­sto wręcz wska­zu­jąc na ludowy cha­rak­ter rewo­lu­cji czy potrzebę utwo­rze­nia w Egip­cie pań­stwa demo­kra­tycz­nego i cywilnego.

Sumien­nie reali­zo­wana przez Braci od wielu lat oddolna mobi­li­za­cja spo­łeczna nie może zostać zaprze­pasz­czona nagłym zwro­tem ku rady­ka­li­zmowi i fun­da­men­ta­li­zmowi muzuł­mań­skiemu. Bra­cia nie żądali pod­czas rewo­lu­cji przy­wi­le­jów dla wła­snego Zgro­ma­dze­nia, a mimo to wielu wię­zio­nych człon­ków tego ugru­po­wa­nia zostało uwol­nio­nych, a co waż­niej­sze Bra­cia ogło­sili, że utwo­rzą par­tię poli­tyczną, choć dodali, że nie wysta­wią swo­jego kan­dy­data w wybo­rach pre­zy­denc­kich. Tak ostroż­nie pro­wa­dzona gra dyplo­ma­tyczna oraz nie­gar­nię­cie się do wła­dzy za wszelką cenę, mogą przy­nieść Bra­ciom w naj­bliż­szych wybo­rach par­la­men­tar­nych jesz­cze więk­sze popar­cie spo­łeczne. Czy nastę­puje wła­śnie kolejna prze­miana ide­olo­giczna Braci? Za jakim ustro­jem optują Bra­cia Muzuł­ma­nie? Jakie mają realne popar­cie spo­łeczne? Jaką rolę ode­grają w nowej rze­czy­wi­sto­ści polityczno-społecznej Egiptu?

W wyniku zwy­cię­stwa wybor­czego sun­nic­kiego Hamasu w Auto­no­mii Pale­styń­skiej, zwy­cię­skiej wojny szy­ic­kiego Hezbol­lahu w Liba­nie z Izra­elem oraz roz­ma­chu ruchu oporu w Iraku powstały warunki sprzy­ja­jące jed­no­ści szyicko-sunnickiej w świe­cie arab­skim i muzuł­mań­skim. Powsta­nie takiego łańcu­cha soli­dar­no­ści gro­ziło zmianą układu sił na nie­ko­rzyść Izra­ela, Sta­nów Zjed­no­czo­nych i sojusz­ni­czych reżi­mów arab­skich oraz desta­bi­li­za­cją sys­temu pano­wa­nia w stra­te­gicz­nie klu­czo­wym regionie.

Aby łańcuch ten zerwać, nale­żało ude­rzyć w jego naj­słab­sze, już pęk­nięte ogniwo: Irak. Uczy­niło to pod­ziemne Islam­skie Pań­stwo Iraku sku­pia­jące dżihadzko-takfiryckich sala­fi­tów i utwo­rzone przez Orga­ni­za­cję Al-Kaida w Dwu­rze­czu. Jego kam­pa­nia zama­chów ter­ro­ry­stycz­nych i czy­stek wyzna­nio­wych wymie­rzona w spo­łecz­ność szy­icką spro­wo­ko­wała mor­der­czy odwet szy­icki. W rezul­ta­cie Armia Mah­diego z siły wal­czą­cej z oku­pan­tem zamie­niła się w anty­sun­nic­kie szwa­drony śmierci sprzy­mie­rzone z szyicko-kurdyjskim rzą­dem irackim.

Wiele spo­łecz­no­ści sta­no­wią­cych bazę sun­nic­kiego ruchu oporu zna­la­zło się mię­dzy mło­tem ter­roru szy­ic­kiego a kowa­dłem „pań­stwa islam­skiego” narzu­ca­ją­cego prze­mocą swoją bez­względną dyk­ta­turę. Zaczęło zatem szu­kać opar­cia w armii ame­ry­kań­skiej. W łonie samego ruchu oporu doszło do ostrych zatar­gów i roz­ła­mów na tle sto­sunku do „pań­stwa islam­skiego”. Pod­czas próby osta­tecz­nej roz­prawy z tym „pań­stwem” część orga­ni­za­cji ruchu oporu, ule­ga­jąc dyna­mice cha­rak­te­ry­stycz­nej dla walki na kilku fron­tach jed­no­cze­śnie, nawią­zała lokalne soju­sze tak­tyczne z woj­skami ame­ry­kań­skimi, które dla tego ruchu oka­zały się samobójcze.

Jego zwo­len­nicy znaj­du­jący się pod wpły­wem idei myśli­cieli zwią­za­nych z ide­ami Zgro­ma­dze­nia Braci Muzuł­ma­nów zor­ga­ni­zo­wali w Moskwie nie­zwy­kle dyna­miczne środo­wi­sko muzuł­mań­skie zło­żone przede wszyst­kim z Dage­stań­czy­ków, Tata­rów nad­woł­żań­skich oraz Rosjan nawró­co­nych na islam, zwią­zane z powsta­łym wydaw­nic­twem Ansar oraz por­ta­lem islam​.ru. Jego powsta­nie było w dużej mie­rze reak­cją na cze­czeń­ski nacjo­na­lizm i pro­pa­go­wa­nie przez cze­czeń­skie strony inter­ne­towe kau­ka­skiego sepa­ra­ty­zmu. Jed­nym z jego pod­sta­wo­wych zadań było prze­ciw­dzia­ła­nie roz­sze­rza­ją­cym się wpły­wom cze­czeń­skich środo­wisk nie­pod­le­gło­ścio­wych wśród muzuł­ma­nów Fede­ra­cji Rosyj­skiej, szcze­gól­nie na obsza­rze Dagestanu.

Twórcy por­talu www​.islam​.ru słusz­nie pod­kre­ślali, że to, iż Dage­stan nie stał się „Czeczenią-2”, to w dużej mie­rze ich oso­bi­sta zasługa. Środki finan­so­wa­nia uzy­ski­wano od muzuł­mań­skich spon­so­rów. Ist­niały dwie fun­da­cje – Dobro­czynna Fun­da­cja im. Sajidmuhammada-hadżi Abu­ba­ka­rowa oraz Dobro­czynna Fun­da­cja „Ansar”, które zaj­mo­wały się finan­sową stroną dzia­łal­no­ści tego wiel­kiego pro­jektu medial­nego. Innym środ­kiem finan­so­wa­nia były reklamy inter­ne­towe oraz muzuł­mań­ski por­tal rand­kowy, który przy­no­sząc spore zyski rów­no­cze­śnie zna­ko­mi­cie zwięk­szał wyszu­ki­wal­ność por­talu i lepiej pozy­cjo­no­wał go w Internecie.

Na łamach por­talu każdy, kto w jaki­kol­wiek spo­sób pozy­tyw­nie wypo­wia­dał się o isla­mie i o muzuł­ma­nach, mógł zna­leźć swoje miej­sce. Główną przy­czyną pre­zen­to­wa­nia tak sze­ro­kiego spek­trum idei było pozo­sta­wa­nie islam​.ru pod wpły­wem idei Zgro­ma­dze­nia Braci Muzuł­ma­nów. Por­tal od początku został pomy­ślany jako rosyj­sko­ję­zyczna, adre­so­wana do spo­łe­czeństw postra­dziec­kich lokalna muta­cja glo­bal­nego por­talu islam­skiego Isla­mOn­line, zna­ko­mi­cie jed­nak uwzględ­niała spe­cy­fikę postra­dziec­kich kra­jów oraz zamiesz­ku­ją­cych je społeczności.

Zarzuty o here­zję, islam­ski rewo­lu­cjo­nizm, popie­ra­nie ter­ro­ry­zmu, na wpół mityczny „wah­ha­bizm”, „postę­po­wość”, anty­se­mi­tyzm itd., towa­rzy­szyły por­ta­lowi przez całą dekadę jego ist­nie­nia. Naj­ostrzej­sze zarzuty for­mo­wały różne środo­wi­ska muzuł­mań­skie Rosji, któ­rych rów­nież nie oszczę­dzali w swo­ich publi­ka­cjach bar­dzo kry­tycz­nie odno­szący się do skost­nia­łych form postra­dziec­kiej reli­gij­no­ści muzuł­mań­skiej sami pra­cow­nicy por­talu islam​.ru.

Recep­cja por­talu w Rosji i w pozo­sta­łych kra­jach postra­dziec­kich była gigan­tyczna. Por­tal ofi­cjal­nie w żaden spo­sób nie przy­zna­wał się do swo­jej afi­lia­cji ze środo­wi­skami Braci Muzuł­ma­nów. Od 2005 r. Bra­cia Muzuł­ma­nie są w Rosji wyjęci spod prawa jako orga­ni­za­cja ter­ro­ry­styczna (pro­te­sty w spra­wie tego orze­cze­nia Sądu Naj­wyż­szego FR skła­dały m. in. wła­dze Jor­da­nii). Funk­cjo­nu­jące w Rosji odga­łę­zie­nia tej glo­bal­nej orga­ni­za­cji muzuł­mań­skiej z tego powodu nie przy­znają się ofi­cjal­nie do swo­ich związ­ków ze Zgro­ma­dze­niem, aby unik­nąć repre­sji ze strony struk­tur pań­stwa rosyjskiego.

Kie­ro­wa­nie się ide­ami Braci Muzuł­ma­nów stało się osta­tecz­nie przy­czyną końca por­talu islam​.ru, któ­rego redak­cja została osta­tecz­nie zwol­niona w lutym 2011 r. Stra­te­gicz­nym inwe­sto­rem por­talu został jeden z zamoż­nych uczniów szaj­cha Saida Affandi, a spe­cjalna komi­sja z Duchow­nego Zarządu Muzuł­ma­nów Dage­stanu usu­nęła zawar­tość por­talu z sieci i zajęła się spraw­dza­niem jego zawar­to­ści z ide­ami orto­dok­syj­nego islamu w rozu­mie­niu dage­stań­skiego odga­łę­zie­nia brac­twa Nakszbandija.

Hasan al-Banna za cel Braci Muzuł­ma­nów uzna­wał „powrót do źródeł sunny w prak­ty­ko­wa­niu wiary”. Stwier­dzał, że Zgro­ma­dze­nie Braci Muzuł­ma­nów „jest sto­wa­rzy­sze­niem poli­tycz­nym, spor­to­wym, nauko­wym, gospo­dar­czym, kul­tu­ro­wym, oraz spo­łecz­nym”. Z tej defi­ni­cji wynika, że Bra­cia w począt­ko­wej fazie dzia­łal­no­ści róż­nili się od nurtu sala­fic­kiego tym, że sku­piali wszyst­kie grupy społeczno-kulturowo-gospodarcze.

W Egip­cie, po 25 stycz­nia 2011 r., roz­po­czął się okres rywa­li­za­cji pomię­dzy Sala­fi­tami i Zgro­ma­dze­niem Braci Muzuł­ma­nów o posze­rze­nie swo­ich wpły­wów w spo­łe­czeń­stwie egip­skim oraz próby odgry­wa­nia waż­nej roli w poli­tyce. Nie ma wąt­pli­wo­ści, że nie będzie to łatwa dla Sala­fi­tów rywa­li­za­cja ze względu na dłu­go­let­nie doświad­cze­nie Braci w tym zakresie.

W swoim wystą­pie­niu będę pró­bo­wał przed­sta­wić rolę Sala­fi­zmu i Zgro­ma­dze­nia Braci Muzuł­ma­nów na sce­nie poli­tycz­nej po rewo­lu­cji 25 stycznia.

Celem niniej­szego wystą­pie­nia jest dia­gnoza kry­zysu świata muzuł­mań­skiego, przed­sta­wiona w książce Asada pt. Islam at the Cro­as­sro­ads(Islam na roz­sta­jach). Książka ta została napi­sana po angiel­sku w 1933 r. i uka­zała się w 1934 r. Wkrótce została prze­tłu­ma­czona na arab­ski i inne języki świata islamu, wywo­łu­jąc sze­ro­kie dusku­sje. Po pra­wie 50 latach autor, w mocno już pode­szłym wieku i dys­po­nu­jący nie­zrów­na­nym doświad­cze­niem życio­wym, uznał za ważne pod­dać ją istot­nym korek­tom i wydał ją ponow­nie w 1982 r. (czter­na­ste, popra­wione wyda­nie), adre­su­jąc tym razem do synów oraz wnu­ków tych, któ­rzy czy­tali ją w pierw­szej edycji.

Asad nawią­zuje do wital­nych pro­ble­mów współ­cze­snego mu świata, pre­zen­tuje zagro­że­nia i pro­po­nuje nie­które roz­wią­za­nia. Peł­nię poglą­dów Asada można jed­nak poznać dopiero, gdy porówna się prze­my­śle­nia zawarte w książce Islam at the Cros­sro­ads z repor­ta­żami Asada z Bli­skiego Wschodu, zamiesz­cza­nymi w pra­sie nie­miec­ko­ję­zycz­nej, ana­lizą pracy edy­tor­skiej w Indiach bry­tyj­skich, eks­percką służbą publiczną w Paki­sta­nie oraz, last but not least, komen­ta­rzami do Koranu i Hadi­sów, zamiesz­czo­nymi przy jego wła­snym tłu­ma­cze­niu tych tek­stów. To już jed­nak wykra­cza poza zakres niniej­szego referatu.